Η προθεσμία για την αποποίηση της κληρονομιάς ορίζεται από το άρθρο 1847 Αστικού Κώδικα και είναι 4 μήνες από το θάνατο του κληρονομουμένου (ουσιαστικά, 4 μήνες από την γνώση του κληρονόμου, ό,τι κατέστη κληρονόμος). Αν πρόκειται για κάτοικο εξωτερικού, η προθεσμία αποποίησης είναι 12 μήνες.
Όταν όμως ο κληρονόμος κατά τον χρόνο της επαγωγής της κληρονομίας σε αυτόν είναι ανήλικος, δημιουργούνται διάφορα προβλήματα, τα οποία έχουν κληθεί επανειλημμένα τα Δικαστήρια της χώρας μας να επιλύσουν. Πότε αρχίζει η προθεσμία και πώς μπορεί να αποποιηθεί μία επαχθή κληρονομία (που έχει χρέη ) εφόσον δεν έχει δικαιοπρακτική ικανότητα ; Πώς πρέπει να ενεργήσουν οι γονείς του ή οι νόμιμοι αντιπρόσωποί του ;
Με απλά λόγια για την αποποίηση κληρονομίας από τον ανήλικο ισχύουν τα ακόλουθα:
1ον Ο ανήλικος για να προβεί σε αποποίηση κληρονομίας εντός 4μήνου από του θανάτου νόμιμα θα πρέπει να λάβει ο νόμιμος εκπρόσωπός του άδεια από το δικαστήριο . Η προθεσμία διακόπτεται με την υποβολή της αίτησης προς χορήγηση της αδείας ( ΑΠ 1087/2011) και συνεχίζει μετά την δημοσίευση της απόφασης. Με την απόφαση αυτή οι γονείς ή ο νόμιμος εκπρόσωπος του ανηλίκου λαμβάνει άδεια από το Δικαστήριο να αποποιηθεί για λογαριασμό του.
2ον Ο ανήλικος έχει πάντοτε το προνόμιο να αποδεχθεί την κάθε κληρονομιά με το ευεργέτημα της απογραφής ( ΑΚ 1527) που σημαίνει οτι γίνεται απογραφή του ενεργητικού και του παθητικού της κληρονομίας και εφόσον το υπάρχει ενεργητικό τότε καθίσταται δικαιούχος αυτού άλλως εφόσον υπάρχει παθητικό δεν ευθύνεται για τα χρέη της κληρονομίας τα οποία εξοφλούνται από το ενεργητικό αυτή
3ον Η απογραφή κληρονομίας μπορεί να γίνει εντός 1 έτους από την ενηλικίωσή του. Αυτό έκρινε η υπ’ αριθμ. 371/2014 απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας ( όμοια και η 2862/2013). Όμως είχαν εκδοθεί και αντίθετες αποφάσεις των ανωτάτων Δικαστηρίων με αποτέλεσμα να χρειαστεί ο νομοθέτης να λύσει τη διχογνωμία αυτή με τη διάταξη του άρθρου 35 του νόμου 4786/2021 (ΦΕΚ 43 A’/23.03.2021) το οποίο προβλέπει οτι για τους κληρονόμους που ενηλικιώνονται : «Κατά την αληθή έννοια του άρθρου 1912 του Αστικού Κώδικα (Α.Κ., π.δ. 456/1984, Α΄ 164), ο κληρονόµος που ενηλικιώνεται δικαιούται εντός της ετήσιας προθεσµίας του άρθρου 1912 ΑΚ να αποποιηθεί την κληρονοµία» και συνεπώς η προθεσμία αποποίησης για τον ανήλικο είναι η συμπλήρωση του 19ου έτους της ηλικίας του.
Μετά τη δημοσίευση της παραπάνω διάταξης όμως, προέκυψε νέα διχογνωμία: Η διάταξη έχει αναδρομική εφαρμογή και αφορά και τις παλιές υποθέσεις ή αφορά μόνο αυτές που προκύπτουν μετά τη δημοσίευση του νόμου; Η ολομέλεια των Ειρηνοδικείων Καβάλας-Παγγαίου-Θάσου δέχθηκε με την 872/2021 απόφασή της, οτι η διάταξη είναι ψευδοερμηνευτική , δεν εφαρμόζεται αναδρομικά και οτι υπαγόμενες στην νέα ρύθμιση περιπτώσεις, συνιστούν i. όταν ο κληρονομούμενος απεβίωσε από 23-3-2021 και εντεύθεν και ii. όταν η προθεσμία αποποιήσεως κατά το προηγούμενο νομικό καθεστώς δεν έληξε έως 23-3-2021.
Την άποψη αυτή δέχονται και ακολουθούν και οι φορολογικές αρχές δηλαδή οτι δεν λειτουργεί η διάταξη αναδρομικά αλλά μόνο μετά από τη δημοσίευση του νόμου ( 23.3.2021) και συνεπώς για θανάτους πριν από την παραπάνω ημερομηνία θα πρέπει να γίνεται η αποποίηση της κληρονομιάς εντός 4μήνου με άδεια του δικαστηρίου, ως ανωτέρω. ( βλ. έγγραφο 16152/06.04.2022 έγγραφο της ΔΟΥ Πατρών )
